علوفه
علوفه دام شامل یونجه، علف باغی و کاه، سیلاژ و… میباشد. هزینه های خوراک را حداقل ممکن نگه میدارد. همچنین اهمیت اصلی علوفه به علت انجام کافی فرایند نشخوار و تنظیم شرایط شکمبه است. در تهیه علوفه برای جلوگیری از فعالیت آنزیم های گیاهی و میکروبی از درصد رطوبت آن میکاهند؛ که میزان رطوبت گیاه بستگی به عواملی مثل گونه گیاه، منطقه آب و هوایی پرورش، زمان برداشت و شرایط نگه داری دارد.
یونجه
در بخش علوفه های دامی میتوان یونجه را به دلیل خوش خوراکی ودرصد پروتئین و کلسیم، فسفر و ویتامینهای A و D بالای آن به عنوان بهترین و مغذیترین علوفه معرفی کرد. زمان گلدهی مشخص کننده ی نوع واریته یونجه بوده و بهترین زمان برداشت آن (اوایل گل دهی) 3/1 بوته به گلدهی رسیده باشد بهترین زمان برداشت با قابلیت هضم قابل قبول میباشد. مصرف هم بصورت تازه، خشک شده و سیلو آن میباشد.
عوامل موثر بر ارزش غذایی یونجه می تواند بسته به گونه گیاه، میزان بلوغ، نسبت ساقه به برگ، نوع خاک پرورش یافته، اقلیم آب و هوایی پرورش یافته شده و زمان برداشت متفاوت میباشند.
علوفه های باغی
علوفه های باغی به دلیل الیاف بلندی که دارند موجب افزایش نشخوار دام شده و از نفخ دام جلوگیری میکنند و به نوبه خود بهتر عامل افزایش چربی شیر میباشند. ولی در دامپروری صنعتی به دلیل آنالیز نامعلوم استفاده از آن ها زیاد توصیه نمیشود.
کاه
ساقه و برگ بخشهای کاه را تشکیل می دهند که پس از جداسازی دانه در فرآیند خرمن کوبی باقی میماند. کاه به دلیل فقر مواد مغذی و معدنی و فیبر بالایی که دارد جزء کم ارزش ترین مواد خوراکی دسته بندی می شود که بین انواع کاه های تولیدی کاه جو کیفیت بالایی دارد به نسبت آن کاه برنج و بعد کاه گندم دسته بندی میشوند.
معمولا برای افزایش هضم کاه آن را با اوره غنی سازی میکنند. معمولا مواد مغذی افزودنی بصورت محلول روی کاه اسپری میشود.
سیلاژ
سیلاژ کردن علوفه هضم غذای دام را بهبود بخشیده، شیرتولیدی را افزایش میدهند و از افت کیفیت ماده جلوگیری میکنند؛ سیلاژها حاصل تخمیر ساقه و برگ ذرت و جو یا علوفه یونجه هستند. سیلو فرآورده های علوفهای با توجه به طیف رطوبتی محصول به دو دسته سیلوهای پر رطوبت (درو-مستقیم) و سیلو های کم رطوبت (کمتر از 60 درصد) تقسیم میشوند. گاهی برای بهبود ارزش غذایی علوفه از افزودن هایی شامل غلات (50 کیلو در تن)، آب پنیر خشک (10 کیلو در تن) و ملاس (10 کیلو در تن) استفاده می شود که منابع تامین کننده ی کربوهیدرات قابل تخمیر هستند.
سیلاژ یونجه
سیلاژ یونجه باعث بهبود کیفیت یونجه و افزایش اشتهای حیوان میشود-بهترین نوع یونجه برای سیلاژ یونجه تازه (چین اول) است به لحاظ رطوبت بالا یونجه تر خطرات کاهش منیزیم خون و بروز کزاز علفی (Grass tetani) و همینطور تغییرات سریع در فلور میکربی شکمبه، مخصوصاً در گاوهای پر تولید، مشکلات عوارض متابولیکی را به همراه خواهد داشت.
کنسانتره
گاوهای پرتولیدتمام نیازهای خود را نمیتوانند تنها با مصرف علوفه تامین نمایند. مخلوط کنسانتره با علوفه میتواند تمام کسری موادمغذی، پروتئین، مواد معدنی پر نیاز و کم نیاز و همچنین ویتامین های مورد نیاز گاوهای پرتولید جبران کند. کنسانتره از مجموع مواد مغذی تشکیل شده اند و از اجزای مهم خوراک به شمار می آیند.
سلامت، تولید و رشد بهتر دام به ارمغان می آورند با این حال با تمام ویژگی های عنوان شده نباید مصرف کنسانتره بیش از 60 درصد کل ماه خشک مصرفی را تشکیل دهد زیرا با کاهش میزان فیبر جیره درصد چربی شیر افت می یابد نکته بسیار مهمی که میتوان به آن اشاره کرد این است که عوامل تاثیر گذار بر میزان مصرف کنسانتره کیفیت و میزان مصرف علوفه توسط دام است. مجموعه مواد مغذی قابل هضم (TDN) کنسانتره بین 65 تا 90 درصد بیشتر از TDN علوفه ها است.
کنجاله ها
کنجالهها منابع غنی پروتئین برای دام و طیور میباشند که ضایعات حاصل از روغنکشی دانههای روغنی هستند. با میانگین درصد پروتئین 20 تا 50 درصد بهترین منبع پروتئینی دام محصوب میشوند. درفرآیند روغن کشی در صورت جداسازی غشا از دانه به دلیل کاسته شدن فیبر آن کنجاله حاصل، قابلیت هضم ظاهری بالایی دارد؛ اما در تغذیه نشخوارکنندگان کنجاله حاوی غشای بذر به دلیل تامین فیبرخام غذا استفاده میشود.
کنجاله سویا
بهترین منبع تامین پروتئین، می توان کنجاله سویا با پروتئین 40 درصد و چربی 20 درصد را عنوان داشت؛ زیرا بیشترین اسیدهای آمینه ضروری مورد نیاز حیوان را تامین میکند. در فرآیند روغن کشی و حرارت دهی مواد ضد تغذیه ای سویا (مهار کنندههای آنزیم های گوارشی) کاهش مییابند؛ اما از لحاظ ویتامین B فقیر بوده و باید از مکمل های ویتامینه یا پروتئین حیوانی نیز در جیره استفاده شود.
